Түүврүүд. Күнз. М.Э.Ө. 551-470 он

Өнөөгийн Өрнөдийн болон бусад олон хүмүүсийн хувьд Түүврүүдийг уншиж ойлгоход хамгийн их тулгардаг бэрхшээл нь “хувь тавилангийн жигнэмэг¹”-ийн онч мэргэн үгс хэлж буй дорнын өвөрмөц нэгэн гүн ухаантан Күнзийн өөртөө бий болгосон тэрхүү имижийн цаадахыг даван гарч харж чадахгүйд байдаг. Мэдээж хэрэг түүний нэр нь Күнз биш бөгөөд 17-р зууны Жесуитын² номлогч нарын түүнд хайрласан нэр аж. Учир нь тэр үед Европчууд нэр хүндтэй философчидодоо Латин нэр өгдөг байсан байна. (Confucius нь K’ung-fu-tzu гэдэг үгний Латинчласан хэлбэр [pinyin Kongfuzi] буюу Их Багш Күн гэсэн утгатай аж.)

Түүний овог нь Күн бөгөөд өөрийн нэр нь Чиу буюу Ch’iu [Qui] аж. Тэрээр доогуур язгуурын эртний, нэр хүндтэй сурвалжит гэр бүлээс гаралтай бөгөөд энэ нь дундад зууны үеийн Өрнөдийнхөөр бол хүлэг баатар, кивальер юм. Тэрээр шилдэг харваач, морин тэрэг жолоодогч болж, туйлын сэтгэл татам зан авиртай, эрч хүчтэй нэгэн болон өсөж хүмүүжсэн байна. Эртний Жоу [Zhou] Династи задран унаж, өөр хоорондоо өстэй жижиг улсуудад хуваагдсан нийгэм, улс төрийн томоохон өөрчлөлтийн үед амьдарч байсан. Түүний цэргийн ур чадвар нь хэрэгцээгүй болж ирсний дээр явган цэрэгт ихээр дулдуйдсан арми болон шинэ зэвсэг нь хуучин цагийн баатарлаг шинж чанартай багахан хэмжээний дайнуудыг (Хомерийн дүрсэлж байсан шиг) орлож эхэлсэн байна.

Күнзэд шинэ мэргэжил хэрэгтэй болсон бөгөөд тэрээр өөртэйгөө адилхан хувь тавилантай олны нэгэн адилаар улс төрийн бие даасан зөвлөх болохоор оролдож эхэлсэн байна. Шинээр үүссэн аюултай цаг үед жолоодогч нарт тэсэн үлдэхэд нь хэрэгтэй түүхийн талаар өөрийн мэдлэг болон эртний судар бичигт юу гэж хэлсэн байдаг үг өгүүлбэрийг бичиж өгдөг байж. Төрийн ерөнхий сайд болох нь түүний эрхэм хүсэл байсан бөгөөд тэр албан тушаалаа ашиглан 500 жилийн өмнө оршин тогтнож байсан Жоу улсын тулгуур болсон жишиг, хэм хэмжээг дахин сэргээхийг зорьж байсан байна. Өөрийн төрөлх Лу мужид албаны түшмэлийн албыг богино хугацаанд хашиж байсан боловч жолоодогчдыг түүний зөвлөгөөг системчлэсэн байдлаар хэрэгжүүлэхэд хэзээ ч нөлөөлж чадаагүй юм. Гэсэн хэдий ч Зүүн Азийн зуу зуун үеийнхэний хувьд Күнз нь багш, ухаантан гэгдэх бүхний үндэс язгуур болж, түүхийн туршид дахь хамгийн нөлөө бүхий философичдын нэг байсан авч өөрийнх нь шалгуураар тэрээр өөрөө бүтэлгүйтэл байжээ. Өөрийнхөө хайртай үнэнч дагалдагч нарынхаа дунд хамгийн ихээр сэтгэлээр унаж насан өөд болсон гэдэг.

Күнз нь сайн засаг болон нийгмийн эв зохицолын түлхүүр бол байгалаас заяасан дэс дараалал, эрэмбэ хэмээн итгэж байсан нь: “Эцэг нь эцгээрээ хүү хүүгээрээ байг” гэсэн зарчим байлаа. Эцэг эхдээ хүлцэнгүй, хүндэтгэлтэй байх өртэй хүүхдээс эхлээд түүнд хамаарах эцэг эхийн хамгаалал, өмгөөлөл болон боловсрол хүртэл тэрээр бодсоныб дүнд нийгмийн бусад харилцаа хүртэл тусгалаа олохыг олж харсан байна: жолоодогч ба сайд, нөхөр ба эхнэр, өвгөд ба залуус, тэр ч бүү хэл анд найз ба анд найз (учир нь аль аль нь бие биесээ хүндэтгэх учиртай). Тэрээр хүний төрөлх шинж чанарыг өөдрөгөөр харж байсан боловч боловсрол нь тэрхүү шинж чанарыг бүрэн хүч нөлөөгөө үзүүлэх хүртэл нь хөгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй хэмээн итгэж байсан байна. Мөн, Сократын нэгэн адилаар (Платогийн дүрсэлсэнчлэн) тэрээр хүн өөрийнхөө хайнга, мэдлэггүй байгаагаа мэдэх нь сурахын эхлэл суурь хэмээн ойлгосон байжээ.

Гүн гүнзгий консерватив үзэлтэй хэдий ч Күнз нь чадалтай, мэдлэгтэй хүмүүсийн төлөө үйлчилсэн удам дамжсан давуу зэрэг өгөхийн эсрэг байсан магадгүй Хятадад, мөн дэлхий дахинаа түүний өгсөн хамгийн том бэлэг байсан байж болох юм. Түүний идеал нь жентлемэн боловч тэрээр энэхүү үгээ онцгойлон тодорхойлсон нь байна. Түүний хувьд жентлемэн гэдэг нь үйл хөдлөл, мэдлэг боловсрол болон зан төлөв нь эзнээ тодорхойлохоос бус эцгийн язгуур угсаа жентлемэн гэдэг үгэнд ямар ч хамаагүй байжээ. Мөн Күнз нь хуулийг мухарлах, залилах, зайлсхийхэд өдөөдөг хэмээн үздэг байсан тул хуулийн хэм хэмжээг эсэргүүцэж харин оронд нь Ли-гийн журамыг илүүд үздэг байж. Ли-гийн журам гэдгийн ижил тэнцүү үг байхгүй бөгөөд харин тайлбарлах аваас зарим талаараа ёс зүйн ойлголт, үйл хөдлөл ба зан төлөвийн зохистой харьцаа, ёс суртахуун, болон түгээмэл хэм хэмжээ, хуулийн нэгдэл аж. Энэхүү бичигдээгүй нийгмийн хэм хэмжээг төрөлхийн чадал мэдлэгтэй хүмүүсийн (Платогийн Бүгд Найрамдах-ад гардаг удирддаг элит анги давхаргатай харьцуулж үзэх хэргтэй байх) удирдаж буй засгийн газарт мөрдүүлэх явдал байлаа.

Хэрвээ Күнз нь амьдралдаа ямар нэгэн бүтээл бичсэн бол тэр нь бидэнд хадгалагдаж үлдсэнгүй. Харин түүний хэлсэн үгс, харилцан яриа, сургаал хичээлийн Түүврүүдийг нь түүнийг нас барсны дараа дагалдагч нар нь хэдэн үе дамжуулан эмхэтгэжээ. Энэ ном нь үргэлжилсэн хүүрэнл биш бөгөөд үе үе ойлгомжгүй, ярвигтай хэсгүүд ч хүртэл тааралдана. Зарим сургаал нь хэт тодорхой, илэрхий эсвэл нуршуу байдаг бөгөөд үүний шалтгаан нь хорин таван зуун жилийн туршид үнэн зөв гэдэг нь хангалттай нотлогдсон болохоор л тэгж санагдаж байгаа хэрэг. Зарим уншигчид ялангуяа эмэгтэй хүнийг асуудлаас гадна үлдээж, эцгийн эрхт ёсны тогтолцоог эргэлтгүй илүүд үзэж байгаа Күнзийн консерватизмд уйдаж мэдэх байх.

Түүврүүд нь харьцангуй богинохон ном бөгөөд уншууштай, тэр тусмаа дахин дахин уншууштай бүтээл юм. Энэ бол цовоо, өгөөмөр, ухаалаг оюуны бичлэг билээ.

1 Fortune cake: Өрнөдийн орнуудад ихэд дэлгэрсэн тухайн өдрийн мэргэн үгийг идэх жигнэмэг дотроо хийж түүнийгээ өөртөө таарсан сургаал үг хэмээн билэгшээн цээжлэн сахидаг заншил.
2 Jesuit: Ромын Католикийн шашны нэгэн урсгал